Xếp hạng đại học Việt Nam của nhóm chuyên gia: Bất ngờ, nhiều tranh cãi
Kết quả xếp hạng của nhóm chuyên gia gây bất ngờ khi trường ĐH Ngoại thương bị xếp hạng thứ 23. Ảnh: Như Ý.
Thành viên của nhóm gồm sáu người là TS Lưu Quang Hưng, nhà nghiên cứu làm việc tại Melbourne, Australia (chủ biên báo cáo xếp hạng); TS Nguyễn Ngọc Anh, Giám đốc và nhà kinh tế trưởng của Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách DEPOCEN (đồng chủ biên báo cáo); TS Giáp Văn Dương, nhà nghiên cứu độc lập, Chủ tịch Công ty GiapGroup (đề xuất dự án xếp hạng); TS Ngô Đức Thế, nhà nghiên cứu đang làm việc tại Đại học Manchester, Anh; ThS Trần Thanh Thủy, nhà nghiên cứu tại DEPOCEN; và ThS Nguyễn Thị Thu Huyền, nghiên cứu sinh tại Đại học East Angila, Anh.
Theo TS Lưu Quang Hưng, cho đến năm 2017 trong các bảng xếp hạng ĐH uy tín, Việt Nam vẫn chưa có trường ĐH nào lọt vào danh sách Top 1.000 đại học trên thế giới. Các trường ĐH của Việt Nam thậm chí còn không có tên trong danh mục các bảng xếp hạng này. Chính vì vậy, theo TS Lưu Quang Hưng năm 2013, Báo cáo Quy hoạch mạng lưới các trường ĐH, CĐ giai đoạn 2006-2020 có một hạng mục đáng lưu ý: Đến năm 2020, Việt Nam phấn đấu có một trường ĐH lọt Top 200 ĐH tốt nhất trên thế giới. Điều này cho thấy, mục tiêu lọt vào Top 200 ĐH trên thế giới vào năm 2020 sẽ không thể nào đạt được.
“Quan sát sự thay đổi vị trí của các trường ĐH trong các bảng xếp hạng, chúng ta thấy không có cách nào để một trường đại học thăng hạng từ vị trí ngoài Top 1.000 vào Top 200 chỉ trong ba năm” – chia sẻ của TS Lưu Quang Hưng.
Tuy nhiên, TS Hưng và nhóm nghiên cứu cho rằng dù còn nhiều tranh cãi, xếp hạng đại học vẫn đang là một xu hướng. Ở góc độ nào đó, xếp hạng cũng là một cách để đánh giá các ĐH một cách định lượng, nhằm có thông tin tham khảo tốt hơn cho sinh viên, xã hội và bản thân các trường. Nhưng không lọt vào danh sách của các bảng xếp hạng quốc tế uy tín thì liệu chúng ta có cách nào để tự đánh giá xếp hạng mình?
Chính vì vậy, TS Lưu Quang Hưng cho biết, nhóm đã tự bỏ kinh phí, bỏ thời gian thực hiện để có được kết quả sơ bộ. Bảng xếp hạng của nhóm dựa trên 3 trọng số đánh giá các trường là nghiên cứu khoa học (chiếm 40%), chất lượng đào tạo (40%) và cơ sở vật chất (20%). Trong đó, nguồn số liệu của tiêu chí nghiên cứu khoa học lấy từ các tạp chí ISI. Nguồn số liệu cho hai thước đo sau được lấy từ báo cáo ba công khai, công bố trên website của trường, điểm thi ĐH và chỉ số minh bạch thông tin. Bộ tiêu chí được lựa chọn sao cho có thể đo lường được, khả thi trong thu thập số liệu và tự kiểm chứng được một cách độc lập.
Kết quả gây bất ngờ
Trong lần công bố đầu tiên này, nhóm chỉ xếp hạng 49 trường ĐH có đầy đủ thông tin nhất trong số dữ liệu hơn 100 trường mà nhóm đã thu thập được.
Kết quả cho thấy, các ĐH quốc gia và ĐH vùng đều có thứ hạng cao. Ba trong tổng số năm trường top đầu là các ĐH quốc gia và vùng ở trung tâm kinh tế, chính trị của cả nước, bao gồm Đại học Quốc gia Hà Nội (số 1), Đại học Đà Nẵng (thứ 4) và Đại học Quốc gia TPHCM (số 5). Trong Top 10 trường hàng đầu còn có sự góp mặt của các đại học lớn khác là Học viện Nông nghiệp (thứ 3), ĐH Cần Thơ (thứ 6), ĐH Bách khoa Hà Nội (thứ 7), và ĐH Sư phạm Hà Nội (thứ 10).
Điều gây ngạc nhiên là một số trường ĐH trẻ, ít được biết đến hơn lại chiếm vị trí cao trong bảng xếp hạng, bao gồm trường ĐH Tôn Đức Thắng (thứ 2) và trường ĐH Duy Tân (thứ 9). Thứ hạng cao chủ yếu đến từ thành tích về công bố quốc tế, phản ánh thành quả của chính sách đầu tư và khuyến khích xuất bản của các cơ sở giáo dục ĐH này.
Các trường ĐH thuộc khối kinh tế có tiếng lâu nay và là lựa chọn của nhiều sinh viên giỏi (điểm thi đầu vào luôn thuộc top 10-30% của phổ điểm) lại đều có xếp hạng ở mức trung bình, như các trường ĐH Ngoại thương (thứ 23), ĐH Thương mại (thứ 29), ĐH Kinh tế Quốc dân (thứ 30) và Học viện Tài chính (thứ 40). Nguyên nhân được cho là sự hiện diện của các trường này trên các ấn phẩm khoa học quốc tế còn mờ nhạt, đồng thời có thể quy mô đào tạo lớn hơn so với năng lực đội ngũ cán bộ giảng dạy có trình độ (đo bằng tỷ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ trên sinh viên). Các trường sẽ cần vượt qua nhiều thách thức, đặc biệt trong công bố quốc tế, nếu muốn vươn lên vị trí cao hơn trong bảng xếp hạng thời gian tới.
Nhìn chung, các ĐH có quy mô lớn và lịch sử lâu đời đều có vị trí cao. Tuy nhiên, các ĐH “trẻ” hơn đang vươn lên ngày một mạnh mẽ nhờ tăng cường sự hiện diện trên các ấn phẩm khoa học. Sức ép cạnh tranh sẽ khiến các trường ĐH không dựa được vào ánh hào quang “truyền thống” nữa, mà cần đầu tư theo chiều sâu vào nghiên cứu và nâng cao chất lượng giáo dục.
Tại buổi tọa đàm được nhóm nghiên cứu tổ chức chiều qua, câu hỏi mà báo chí quan tâm đó là chất lượng và vị trí xếp hạng có tương đồng không khi mà trường ĐH Ngoại thương được đánh giá cao lại ở vị trí xếp hạng mức trung bình (23)?
Trả lời câu hỏi này, TS Nguyễn Ngọc Anh, Giám đốc và nhà kinh tế trưởng của Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách DEPOCEN cho rằng, thứ hạng với chất lượng vừa có vừa không. Tiêu chí mà nhóm đặt ra khác với quan niệm của mọi người. Một trường ĐH có hai nhiệm vụ: đào tạo sinh viên và tạo ra tri thức mới. ĐH Ngoại thương mới chỉ tạo ra sản phẩm con người tốt nhưng chưa tạo ra tri thức mới. Còn thực tế, qua số liệu thu thập của nhóm, thì số lượng bài báo nghiên cứu quốc tế của ĐH Tôn Đức Thắng đứng vị trí thứ nhất.
Kết quả xếp hạng có đáng tin cậy ?
Tại buổi tọa đàm, TS Phạm Thị Ly, một chuyên gia về giáo dục ĐH cho rằng xếp hạng là một con dao hai lưỡi: cả phương pháp lẫn kết quả. Nếu đề ra những tiêu chí, phương pháp xử lý không khách quan đúng đắn thì không phản ánh được năng lực của trường trên phương diện chúng ta định đo lường.
Thứ hai là dữ liệu. Dữ liệu lấy từ nguồn nào. TS Ly cho rằng nhóm có nỗ lực lớn trong việc thu thập nguồn dữ liệu đang có. Nhưng trong đó báo cáo của các trường là gì? “Vì tôi đã từng trao đổi với một kiểm định viên Kiểm định chất lượng các trường ĐH, bạn này cho biết báo cáo đánh giá trong của các trường chắc chắn không đúng sự thật. Đấy là thực tế của chúng ta. Nên nếu xây dựng bảng báo cáo dựa trên số liệu không đáng tin cậy thì kết quả không đáng tin cậy” – TS Ly khẳng định.
Rồi tiêu chí dựa trên bài báo nghiên cứu được công bố trên tạp chí ISI. “Tôi e rằng việc đưa ra xếp hạng này nếu dựa trên công bố quốc tế sẽ thúc đẩy các trường chạy theo thành tích thay vì tập trung vào sứ mạng thực sự của họ là tạo ra tri thức, đào tạo sinh viên” – TS Ly chia sẻ.
Theo tienphong
